Σαν σήμερα, το 1949 ιδρύθηκε το ΝΑΤΟ από τις ΗΠΑ, τον Καναδά και 10 χώρες της Δυτικής Ευρώπης που έβγαιναν από τον Β’Π.Π. Σήμερα τα μέλη του, με πιο πρόσφατο τη Σουηδία, έχουν τριπλασιαστεί.
Η Ελλάδα εντάχθηκε στο ΝΑΤΟ το 1952 μαζί με την Τουρκία (βίντεο αρχείου από το Χ) για να αποχωρήσει το 1974 εξαιτίας της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο και να επανενταχθεί τον Οκτώβριο του 1980, λίγο πριν την ένταξη της χώρας στην ΕΟΚ.
Όταν το ΝΑΤΟ δημιουργήθηκε ως μια χαλαρή στρατιωτική συμμαχία, η συναίνεση συνήθως σήμαινε συμφωνία με τις επιθυμίες της Ουάσιγκτον.
Το είχε θέσει, εύγλωττα, ο πρώτος Γ.Γ. της Συμμαχίας, Lord Ismay: «Να κρατήσουμε τους Ρώσους έξω, τους Αμερικανούς μέσα και τους Γερμανούς κάτω». Η ρήση είναι μεν πασίγνωστη αλλά δεν είναι σαφές πότε ακριβώς ειπώθηκε. Σε κάθε περίπτωση, ακόμα κι αν δεν είναι αληθής, είναι ωραία επινοημένη.
Κατά το τελευταίο τέταρτο του αιώνα, το ΝΑΤΟ μεγάλωσε για να συμπεριλάβει 15 χώρες που κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου αντιτάχθηκαν από το λεγόμενο «Σιδηρούν Παραπέτασμα». Η ποικιλία των απόψεων που έφερε η επέκταση έχει περιπλέξει πολλές αποφάσεις.
Το άρθρο 5 του ιδρυτικού Βορειοατλαντικού Συμφώνου (υπογράφηκε στην Ουάσινγκτον) αποτελεί το θεμέλιο της Συμμαχίας. Υποχρεώνει καθένα από τα μέλη της να επεμβαίνουν σε περίπτωση επίθεσης εναντίον κάποιου απ’ αυτά.
Δεν έχει ενεργοποιηθεί παρά μόνο μία φορά σε ολόκληρη την ιστορία του ΝΑΤΟ: την επομένη των επιθέσεων της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 εναντίον των Ηνωμένων Πολιτειών. Η επίκληση του, το οποίο θεωρείται ο πυλώνας του ΝΑΤΟ, είχε αποφασιστεί κυρίως για να καταδειχθεί η αλληλεγγύη των Συμμάχων προς τις Ηνωμένες Πολιτείες και δεν είχε άμεση πραγματική στρατιωτική συνέπεια. Άλλωστε το ΝΑΤΟ δεν διαθέτει στρατό, με εξαίρεση ένα στόλο αναγνωριστικών αεροπλάνων AWACS και μερικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη. Βασίζεται στις ένοπλες δυνάμεις των μελών του, πλην της Ισλανδίας που δεν διαθέτει στρατό.Το ΝΑΤΟ οργανώνει τακτικά στρατιωτικές ασκήσεις που συχνά διεξάγονται με πολύ διαφορετικά όπλα.
Έδρα του ΝΑΤΟ είναι οι Βρυξέλλες, απασχολεί περίπου 4.000 εργαζόμενους ενώ η «ατραξιόν» του κτιρίου είναι το γλυπτό έμβλημά του που επελέγη το 1953: «Ένα αστέρι με τέσσερις ακτίνες που εικονίζει την πυξίδα που μας κρατάει στο σωστό δρόμο, το δρόμο της ειρήνης», πάλι σύμφωνα με τον Λόρδο Ίσμεϊ.
Σήμερα, στο πλαίσιο της Συνόδου της Συμμαχίας στις Βρυξέλλες θα διεξαχθεί ειδική τελετή για να τιμηθεί η επέτειος. Την Ελλάδα την εκπροσωπεί ο ΥΠΕΞ Γιώργος Γεραπετρίτης. Στη δήλωσή που έκανε προσερχόμενος στις εργασίες της συνόδου, έδωσε έμφαση στις προκλήσεις που θέτει ο πόλεμος στην Ουκρανία.
Τον Ιούλιο ο πρόεδρος Μπάιντεν έχει προγραμματίσει ειδική σύνοδο, στην Ουάσινγκτον, για να τιμηθεί η επέτειος με τη συμμετοχή των ηγετών των κρατών-μελών.
Διαβάστε
Ο Διευθυντής ερευνών στο Κέντρο Έρευνας Ιστορίας Νεώτερου Ελληνισμού της Ακαδημίας, Σωτήρης Ριζάς είναι πολυγραφότατος. Μέσα σε όλα, λοιπόν, έχει γράψει κι ένα βιβλίο για το θέμα με τον τίτλο «America and Europe Adrift. Transatlantic Relations after the Cold War», Praeger 2022.
Του ζητήσαμε να μας γράψει ένα άρθρο που να απαντάει στις ερωτήσεις που θέτει σήμερα το θέμα ΝΑΤΟ, βασικώς για τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει, με μεγαλύτερη την…υπαρξιακή αφού ο Ντόναλντ Τραμπ αμφισβητεί το λόγο της ύπαρξής του και το ενδεχόμενο της επανεκλογής του έχει προκαλέσει κανονικό σύγκρυο, ειδικά στην ΕΕ που δεν διαθέτει δικό της στρατό στη συγκυρία της ρωσικής απειλής. Εδώ να προσθέσουμε τον πόλεμο στην Ουκρανία και αν και ποιες εναλλακτικές υπάρχουν σε ενδεχόμενο αποχώρησης των ΗΠΑ. Διαβάστε το.
